CAMİ HUTBELERİNDE BİLİŞE DAİR SÜREÇLER: BAĞLAM, İCRA VE ALGILANMA

Hande ESLEN-ZİYA, Umut KORKUT

ÖZ

Bu makale, hutbelerin (cami hutbelerinin) katılımcıların bilişe dair süreçleri (anlama, tefekkür, duygulanma, ikna olma, davranışa yansıtma kararını verme) üzerindeki etkileri incelemektedir. Bunun için 2012-2013 yılları arasında Türkiye’de 20 hafta boyunca 10 farklı ilçede sürdürülen ampirik bir araştırmadan elde edilen verileri kullanıyoruz. Hutbelerin oluşturulma ve kavranış tarzına bir göndermeyle bilişe dair süreçlerin iki aşamasının olduğunu savunuyoruz: bunlardan ilki imamların hutbelerine dahil ettikleri tematik konularla oluşturduğu söylemler, ikincisiyse bu söylemlerin Cuma namazlarına katılanlar tarafından anlaşılması. Yanıt aranan araştırma sorusu, bilişe dair süreçlerin birinci aşamadan ikinci aşamaya nasıl evrildiği. Böylesi bir evrilmeyi test etmek için makalemizde iki hipotez öne sürüyoruz. Bunlardan birincisi, dinleyiciler arasındaki bilişe dair süreçlerin, imamın hutbesindeki dini söylemlerini cemaatin içinde konuşlandığı özel sosyo-ekonomik bağlamla ilişkilendirdiği ölçüde evrilmesi. İkincisi ise, dini söylemin formüle ve icra edildiği, form ve mekânsal düzenlemenin, bilişe dair süreçleri etkilemesi. Ampirik verilerin irdelenmesinden sonra makalemiz; cemaatlerin konuşlandığı sosyo-ekonomik bağlam ve hutbelere katılan dinleyicilerin sosyo-ekonomik altyapıları gibi dış etkenlerden çok, dinleyicilerin ifade ettiklerine göre, imamların otorite figürü olarak rollerinin hutbelerin kavranışını etkilediğini gösteriyor.

Keywords: Hutbe, Diyanet, Cami hutbeleri, Bilişe dair süreçler, Diyanet İşleri Başkanlığı.

ABSTRACT

This article examines what affects the cognition of hutbes (mosque sermons) by the attendants during their delivery. In order to discuss this question, we use data from an empirical research over 20 weeks from 2012 to 2013 in 10 Turkish counties. We argue that there are two stages of cognition, alluding to the mode that hutbes are generated and perceived: first, the discourse that the imams generate within sermons on thematic issues and second, the comprehension of such discourse by the attendants at the Friday prayers. Our research question is how cognition evolves from the first stage to the second. We have two working hypotheses to test such evolution. First, cognition among the listeners evolves to an extent that imams relate the religious discourse in their sermons to the particular socio-economic context where communities are situated. Second, the form and the setting in which religious discourse is formulated and delivered affect cognition. After the discussion of empirical evidence, the article shows that rather than the external factors such as the socio-economic context where the parishes are situated and socio-economic background of the listeners to the sermons, it the role of the imams as authoritative figures that affect what the listeners state as their cognition of hutbes.

Anahtar Kelimeler: Friday Prayers, Mosque sermons, Cognition, Directorate General of Religious Affairs .
Devam...