ÖZ

Alışveriş insan ilişkilerinin temel özelliklerinden biridir. Nitekim toplumsal ilişkiler çoğu kez bir şeyler verme ve alma üzerine kuruludur. Alışveriş ilişkileri karşılıklı yani doğrudan olabileceği gibi üçüncü kişilerin de dahil olduğu dolaylı ilişkiler şeklinde de olabilir. Alışveriş ilişkisi içindeki insanlar, genellikle, ödül ve cezaların insanların katkılarıyla uyumlu olarak dağıtılması gerektiğine inanırlar. Eğer ödül ve cezalar insanların katkılarıyla uyumlu olarak dağıtılıyorsa orada hakkaniyetin bulunduğu söylenir, eğer dağıtım insanların katkılarıyla uyumsuz ise orada bir haksızlık var demektir.

Bu çalışmada, toplumsal alışveriş süreçlerinin önemli bir unsuru olan hakkaniyet konusu, ilgili literatürdeki belli başlı teori ve yaklaşımlardan hareketle ele alınmıştır. Bu amaçla, ilk olarak, toplumsal alışveriş teorisi kısaca gözden geçirilmiş, daha sonra özellikle Homans’ın üzerinde durduğu dağıtıcı adalet prensibi, Walster ve meslektaşlarının ileri sürdüğü hakkaniyet teorisi ve Molm ve meslektaşları ile başka bazı araştırmacıların savunduğu karşılıklı adalet yaklaşımı ile adaletsizliğin sonuçları incelenmiştir. Sonuç bölümünde de konuya dair bazı değerlendirmelere yer verilmiştir.

ABSTRACT

EQUITY IN SOCIAL EXCHANGE

Exchange is one of basic characteristics of human relations. As a matter of fact, social relationships most often base on giving and taking something. Exchange relations can be reciprocal or direct as it would be indirect which involved third parties. People in exchange relations generally believe that rewards and punishments should be distributed in accordance with their contributions. If rewards and punishments are distributed in keeping with people’s contributions, it is said that they have equity, if the distribution is inconsistent with people’s contributions that means they have inequity.

In this study, the subject of equity, which is an important element of the process of social exchange, is dealt on the basis of major theories and approaches in relevant literature. For this purpose, first, the social exchange theory is reviewed briefly, later, the principle of distributive justice, which is especially discoursed by Homans, and equity theory, which is suggested by Walster and her colleagues, and reciprocal justice, which is defended by Molm and her colleagues, are analysed and also the consequences of inequity are discoursed. In the last part of the study, some evaluations are included about the subject.