ÖZET

Son dönemlerde sağlık alanındaki yaygın tartışmaların çoğunlukla sağlıkta neoliberal dönüşüm, ilaç endüstrisi, zararlı gıdalar, bozulan hasta-hekim ilişkisi vb. eksenli yaşandığı görülmektedir. Bu tartışmalar belli ölçülerde yararlı ve gerekli olmakla birlikte, toplumsal ve kültürel alana ilişkin değerlendirmelerin ise ihmal edildiği söylenebilir. Son on yılda gerek medya organlarında gerekse de sosyal bilimsel literatürdeki tartışmalarda sağlık-hastalık, beden-benlik, gençlik-yaşlılık, hayat ve ölüm hakkındaki algıların, anlamların, beklentiler ve değer sistemlerinin önemli ölçüde dönüşmüş olduğunu belirtmemiz gerekir. 80’lerin sonlarında ABD’de ortaya çıkan Healthism (Sağlıkçılık) ideolojisine de sağlığı her şeyin üzerinde bir değer noktasına yükselterek aslında paradoksal olarak ulaşılması imkânsız bir hedef oluşturmuştu. Dahası, sağlığın öncelikli olarak bireyin bir sorumluluğu olarak tanımlanması, artan bireyselleşme, uzmanlara ve sistemlere duyulan güvenin aşınması, gibi faktörlerin de mevcut tartışmalarda hiç hesaba katılmadığı görülmektedir. Bu makalenin temel amacı Healthism ideolojisinin de ötesine geçen risk toplumu yani reflexive modernite koşullarında sağlık-hastalık, sağlıklı olmak, iyi olmak durumlarının ne olduğu ve ne olması gerektiğine ilişkin değişen anlamlandırmalar, algılar, beklentiler ve yaygın korkuların sosyokültürel temellerinin ortaya konulmasıdır.

ABSTRACT

THE TRANSFORMATION OF HEALTHISM IDEOLOGY AND THE HEALTH MOVEMENT: THE CHANGING SOCIO-CULTURAL DYNAMICS OF BEING HEALTHY AND THE SEARCH FOR HEALTH

Recently, the prevalent discussions in the field of health are mostly based on neoliberal transformation in health system, profit-oriented pharmaceutical industry, harmful foods, deteriorating patient-physician relationship, etc. Although these discussions are useful and necessary to a certain extent, it can be said that evaluations regarding social and cultural transformation have been largely neglected. It should be noted that in the last decade, both in the media and in the discussions in the social scientific literature, perceptions, meanings, expectations and value systems about health-illness, body-self, youth-old age, life and death have significantly transformed. In the last decade, our perceptions, meanings, expectations and value systems about health-illness, body-self, youth-old age, life and death have been transformed significantly. The Healthism ideology, which emerged in the USA in the late 1980s, raised health above all else to a point of value, and in fact created a paradoxically impossible goal to reach. On the other hand, it is seen that factors such as defining health as a priority of the individual, increasing individualization, erosion of trust in experts and expert systems, have not been taken into account in the current discussions in Turkey. The main purpose of this article is to reveal the sociocultural basis of the changing meanings, perceptions, expectations and common fears regarding what health-illness, being healthy, being well-being and what they should be in reflexive modern conditions that go beyond the ideology of Healthism.